Begin 2017 stelde Werkgroep De Data-Beet zich de vraag: Welke gemeenschappelijke lijn heeft het digitaal registreren van cultureel erfgoed en zijn deze gegevens te normaliseren? Het antwoord luidt: De Erfgoedregistratie Standaard!
WIE ZIJN WIJ?
De werkgroep bestaat uit Marjolein Steeman (Amsterdam) en Francien van Zaanen Durand (Leiden). In ons dagelijks werk houden wij ons bezig met monumenten/erfgoedregistratie, monument en ruimte en de publicatie van erfgoedinformatie.
INITIATIEF
Werkgroep De Data-Beet werkte onder de Federatie Monumentengemeenten toe naar een standaard voor het registreren van erfgoeddata. In 2018 gaf het Bestuurlijk Platform Erfgoedgemeenten (BPE) de Werkgroep opdracht om de Erfgoedstandaard te ontwikkelen en aan te sluiten bij het overleg over het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), samen met IPO, VNG en RCE. Met de presentatie op de FGM-Kennisdag in mei 2019 werd een succesvolle testperiode beëindigd en de Erfgoedstandaard gepubliceerd.
Daarop kreeg de Werkgroep van het BPE opdracht voor het maken van een Servicetool Kwaliteitscontrole en het inrichten van een Datamagazijn voor de opslag van gemeentelijke erfgoeddata.
VISIE & DOEL
Door ervaring met digitale erfgoeddata vormde zich een visie over erfgoed in het DSO: “Benader cultureel erfgoed als één thema in één informatieproduct. De gebruiker/initiatiefnemer moet eenduidige informatie krijgen over cultureel erfgoed.”
De Werkgroep gaat hiervoor uit van een indeling van de standaard in drie lagen:
- omgeving/biotoop,
- object,
- specifieke waarden (deelobject),
De lagen worden aangevuld met informatie over de context (locatie, aard, historie en waarde).
De erfgoeddata bestaat uit beschermde objecten van verschillende bronhouders (Rijk, Provincie en Gemeente), objecten zonder beschermde status en zelfs historisch erfgoed dat inmiddels is verdwenen. Ook landschappen en cultuurhistorisch waarden vallen hieronder.
Het doel is tevens een gemeenschappelijk verzamelpunt, van waaruit de gemeenten hun erfgoedgegevens aan het loket van het DSO beschikbaar kunnen stellen in één berichtformaat.
DE STANDAARD
De landelijke Erfgoedstandaard is een open standaard voor het vastleggen en uitwisselen van data met betrekking tot het gebouwde, vervaardigde en aangelegde erfgoed in de fysieke omgeving. Dit betreft (bovengrondse) objecten en structuren met een zekere of verwachte cultuurhistorische waarde. De standaard is opgezet conform het Metamodel voor Informatiemodellering (MIM), ontwikkeld door het Kadaster, VNG realisatie en Geonovum. Hierdoor is de data volgens eenduidige definities toegankelijk en uitwisselbaar, waaronder ten behoeve van het Digitaal Stelsel van de Omgevingswet (DSO).
Gebruik van de Erfgoedstandaard draagt bij aan een verhoging van de kwaliteit van de registraties en biedt mogelijkheden om registraties actueel te houden. De Erfgoedstandaard benut hiervoor bestaande basisgegevens die gemeenten beheren, zoals de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), om een verbinding te leggen met de actualiteit, terwijl er ook ruimte is voor maatwerk.
Zie voor de volledig uitgeschreven standaard deze link: Erfgoed Registratie Standaard.
AANBEVOLEN STANDAARD
De Erfgoedstandaard staat sinds april 2022 op de Lijst met Aanbevolen standaarden voor de overheid van het Forum Standaardisatie, dat adviseert over het gebruik van standaarden.
“Het Erfgoed Registratie Systeem en de Erfgoedstandaard zijn ontwikkeld als hulpmiddel voor Nederlandse overheden om hun erfgoed op een eenduidige wijze te registreren, te voorzien van nadere informatie, te ontsluiten, openbaar toegankelijk te maken en uit te wisselen.”
SERVICETOOL
De Servicetool Kwaliteitscontrole van het Erfgoed Registratie Systeem toetst de door gemeenten aangeleverde data op minimale eisen van de Erfgoedstandaard. Tegelijk wordt de input waar mogelijk omgezet naar de vereiste notaties. Het resultaat is terug te vinden in een voorlopige import in de beveiligde omgeving op het online platform erfgoedregistratie.nl.
De toets geeft inzicht in de gesteldheid van de eigen gegevens. De Werkgroep doorloopt altijd een proces van terugkoppeling met gemeenten, om oplossingen te vinden voor ontbrekende gegevens. De gegevens kunnen daarna worden opgenomen in het Datamagazijn.
DATAMAGAZIJN
Het Datamagazijn vormt een onderdeel van de beveiligde omgeving van het online platform erfgoedregistratie.nl. De (erfgoed-)data van alle gemeenten belanden in het Datamagazijn, waar de data worden bewaard en van waaruit ze doorgezet kunnen worden naar bijvoorbeeld het DSO en PDOK.
BEHEERMODULE
Op erfgoedregistratie.nl is binnen de beveiligde omgeving van het online platform een beheeromgeving ingericht voor (gemeentelijke) erfgoedprofessionals om met het Erfgoed Registratie Systeem de data te bekijken, aan te vullen of zelf te beheren met een eigen account. Veel gemeenten maken hier inmiddels gebruik van. De beheermodule biedt ook ruimte voor aanvullende informatie zoals documenten en foto’s.
PUBLIEKSVIEWER
Erfgoeddata zijn zichtbaar op erfgoedregistratie.nl, waar deelnemende gemeenten hun registratie via de openbare publieksviewer tonen. Gemeenten bepalen zelf welke objecten hier getoond worden. Raadpleeg bij twijfel of onduidelijkheid altijd de betreffende bronhouder.
HERGEBRUIK
De gestandaardiseerde gegevens zijn in de beveiligde omgeving van het online platform eenvoudig op te halen voor de gemeente zelf. Dit is mogelijk met behulp van een Excel-knop of vooraf gedefinieerde API’s. Hergebruik is mogelijk voor de eigen website, op kaarten, enz. Daarnaast worden Web Feature Services (WFS) ontwikkeld waarmee data snel kunnen worden opgehaald voor diverse doeleinden.
ERFGOEDKAART NEDERLAND
Separaat ontwikkelt de Werkgroep een Erfgoedkaart voor Nederland: een gebruiksvriendelijke kaart met meer visuele vormgeving en meer zoek- en filteropties, dan de publieksviewer.
AANMELDEN
Stuur een e-mail naar [email protected] onder vermelding van #Provincienaam-Gemeentenaam# in het onderwerp van het bericht voor een eerste kennismaking. Samen bespreken we dan hoe de gemeente kan of wil deelnemen.
KOSTEN
Door subsidiëring biedt de Werkgroep de service (kwaliteitscontrole, terugkoppeling, rapportage, beheermodule, publieksviewer) vooralsnog grotendeels kosteloos aan gemeenten aan. Onze opdracht omvat het aanbieden van erfgoeddata (open data) van zoveel mogelijk gemeenten op een centrale plek, waar dit voor zowel het Digitaal Stelsel van de Omgevingswet, als ook voor andere initiatieven te benaderen is.
De omgevingswet heeft grote invloed hebben op erfgoedregistraties. De werkgroep is in dit kader een aanspreekpunt/gesprekspartner voor RCE/OCW en voor FGM-leden.
CONTACTEN
Werkgroep De Data-Beet onderhoudt inmiddels contacten met meer dan 70 gemeenten. Ruim 60 hiervan zijn reeds aangesloten bij het online platform voor het beheren en publiceren van hun erfgoeddata.
Daarnaast onderhoudt de Werkgroep contacten met: RCE, VNG, Gelders Genootschap, MooiNoordholland, Omgevingsdienst Rivierenland, Dorp, Stad en Land, Omgevingsdienst Regio Utrecht, Erfgoedkaart Limburg, provincie Limburg, Buro 4 Monumenten, Monumentenzorg Fryslân, provincie Friesland, Geonovum, Routekaart Duurzame Monumentenzorg, Datalab, Convent voor Gemeentelijke Bouwhistorici, Werkgroep Kwaliteit Ruimte, Werkgroep Omgevingswet, WKPB-Beter, Convent voor Gemeentelijke Archeologen, Steunpunt Archeologie, Monumenten en Cultuurhistorie.
HANDIGE LINKS
– Erfgoed Registratie Systeem (Website, platform van de Erfgoedstandaard)
– Erfgoed Registratie Standaard (uitgeschreven standaard op Github)
– Forumstandaardisatie.nl (Open Standaarden/Erfgoedstandaard)