VTH staat voor Vergunningen, Toezicht en Handhaving. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen voor ingrepen aan monumenten en voor toezicht op de uitvoering en handhaving van de naleving van de regels.
Dit vraagt om een goede samenwerking tussen de adviseurs monumenten (of erfgoed) en de afdeling VTH van de gemeente. Om de kwaliteit van de uitvoeringspraktijk te garanderen zijn er diverse nieuwe regels en wetten vastgesteld.
De meest ingrijpende wetswijziging is de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen, die tot een nieuwe vorm van gemeentelijk toezicht zal gaan leiden. Daarnaast streven het IPO en de VNG ernaar om het kennisniveau van gemeenten en omgevingsdiensten op peil te brengen door de kwaliteitscriteria voor VTH taken op te stellen en daarop toe te zien.
De werkgroep houdt deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en praat mee over de positie van monumenten in het VTH beleid.
Lees hier meer over de laatste stand van zaken.
Wkb Update november 2020 (pdf)
Leden: Ilse Rijneveld (Delft), Eric Engelsma (Den Bosch), Richard Rodenburg (Utrecht)
Voor meer informatie: Ilse Rijneveld, gemeente Delft.
Overzicht belangrijkste wetten en regels
Inleiding
De bescherming van monumenten en van beschermde stads- en dorpsgezichten is geregeld in de Erfgoedwet (voorheen: Monumentenwet 1988). In deze wet is ook de Wet Archeologische Monumentenzorg opgenomen. Daarin wordt bepaald dat de archeologische waarde in de grond moeten worden meegewogen bij het opstellen van een bestemmingsplan. Gemeenten zijn op grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) verplicht om bestemmingsplannen op te stellen en deze elke 10 jaar te herzien. In het bestemmingsplan wordt het toegestane ruimtelijk gebruik vastgelegd, de toegestane bouwmassa’s en andere ruimtelijk relevante zaken. Sinds 2012, na de aanpassing van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro), moet de gemeente in het bestemmingsplan ook cultuurhistorische waarden boven de grond meewegen.
Wie gaat verbouwen heeft ook te maken met de Woningwet. In de Woningwet is bepaald dat gemeente een welstandsbeleid moet maken. Daarnaast maakt het bouwbesluit onderdeel uit van deze wet. In het bouwbesluit zijn de technische regels opgenomen waar een bouwwerk aan moet voldoen. Een groot aantal regels voor bouwgerelateerde vergunningen, waaronder ook het wijzigingen van monumenten, is sinds 2010 samengebracht in de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (de WABO). De verschillende ruimtelijke wetten en regels die het Rijk, Provincie en Gemeenten hanteren, zullen in 2022 samengebracht worden in één nieuwe wet, de Omgevingswet. Het overgrote deel van alle bovengenoemde wetten zal daar ook in opgenomen gaan worden.
De wet Kwaliteitsborging bouwen
Met de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen wil het Rijk de verantwoordelijkheid voor het bouwen en dus ook voor de kwaliteit daarvan leggen bij de eigenaar, ontwerper en bouwer. In 2022, gelijk met de Omgevingswet, wordt deze regeling van kracht. Monumenten zullen op zijn vroegst in 2025 onder deze nieuwe wet vallen.
Op grond van deze wet komt de toets aan het Bouwbesluit door de gemeente te vervallen. Wanneer de verantwoordelijkheid bij de particulier komt te liggen, zal hij kennis moeten hebben om zelf het plan bouwtechnisch te toetsen aan de eisen en normen of dit door een derde laten doen. De gemeente kijkt voortaan alleen nog maar naar de planologische en esthetische kwaliteit en naar veiligheid. Gaat het om monumenten dan ligt de zaak genuanceerder. Deze bescherming van het monument worden geregeld op basis van het Omgevingsplan of via de lijst van Rijksmonumenten. Wanneer er meerdere soorten toestemming voor werkzaamheden nodig zijn, is vroegtijdige afstemming – zeker bij monumenten of bij verbouw op complexe locaties – wenselijk en noodzakelijk.
Ook als de werkzaamheden voldoen aan het Bouwbesluit mag de gemeente toch technische informatie vragen. Dit doet de gemeente dan bij het indienen van de aanvraag. Dit betekent dat de gemeente op dat moment alert moet zijn welke gegevens nog nodig zijn. Omdat de gemeente niet meer technisch toetst, zal de aandacht van de gemeente bij monumenten sterker gericht zijn op de toets ‘wijzigen monument’. De eigenaar zal goed geïnformeerd moeten zijn over de vergunningsplicht voor het monument. Voldoen aan het Bouwbesluit is geen garantie voor toestemming, dus het is in het belang van de eigenaar zelf vroeg te overleggen met de gemeente. Gemeenten blijven kennis nodig hebben over het Bouwbesluit. Immers, het is toegestaan bij monumenten om af te wijken van de bouwvoorschriften (Bouwbesluit, art 1.13). Wanneer aanvragers willen overtuigen op grond van het Bouwbesluit, moet de gemeente toch een afweging blijven maken t.b.v. het monumentenbelang. Behoud van kennis over het Bouwbesluit bij de gemeente blijft ook noodzakelijk met het oog op toezicht tijdens de bouw. Omgevingsplan en welstand: De toets aan het omgevingsplan blijft onderdeel van de omgevingsvergunning. De gemeente blijft voorts toezien op het naleven van welstandsvoorschriften.
Samengevat: Ook met deze nieuwe wet gaat de monumenten ’vergunning’ voor op het Bouwbesluit. Dat wil zeggen dat wanneer het wijzigen van een monument niet kan worden toegestaan, de ingreep niet mag worden uitgevoerd, ook al voldoen de werkzaamheden aan het Bouwbesluit. Voor het wijzigen van een monument blijft dus eerst toestemming nodig. Dit betekent dat te bepalen moet zijn wat de monumentale delen zijn om vervolgens te kunnen bepalen wat kan worden verbouwd. Deze gegevens vallen onder het domein ‘Bouwen’ en voor zover niet aanwezig kan het bevoegd gezag volgens 4:2 Awb alle voor het besluit benodigde informatie opvragen.
Meer lezen?
- Zie website ERM dossier ‘kwaliteitsborging voor het bouwen’
- www.omgevingsdienst.nl
Wet Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH)
De Wet VTH is 14 april 2016 in werking getreden. het is een wijziging van de Wabo (Stb.2015, 521).
Al in 2009 hebben VNG, IPO en het Rijk afspraken gemaakt om de kwaliteit van de uitvoering van de vergunningverlening, en van toezicht en handhaving te verbeteren en deze in een wet te verankeren. Als eerste kwamen hier de RUD’s uit voort, de Regionale Uitvoeringsdiensten, veelal Omgevingsdienst genoemd. Beoogd wordt via de RUD versnippering van kennis te voorkomen en de informatie-uitwisseling tussen OM, politie en bevoegd gezag te verbeteren. Deze zaken zijn met name van belang voor de milieutaken. Voor andere taken zijn kwaliteitscriteria opgesteld waar gemeenten aan moeten voldoen. Ook rondom de erfgoedtaken ten aanzien van vergunningverlening, toezicht en handhaving worden eisen gesteld. Concreet betekent dit voor de vereiste erfgoedfuncties dat de opleidingseisen, benodigde jaren van ervaring en aanvullende vereiste kennis exact worden voorgeschreven.
Verder lezen op wetten.nl, zie ook de website van infomil.
Vergunningverlening en handhaving
Monumenten en omgevingsvergunning
Het veranderen van een monument is vergunningplichtig. De toestemming voor het wijzigingen van een monument maakt sinds 2010 deel uit van de Omgevingsvergunning.
Toezicht en handhaving
De gemeente is verantwoordelijk voor het bouwkundig toezicht bij werkzaamheden aan gebouwde monumenten. Om deze werkwijze eenduidig en inzichtelijk te maken, ontwikkelt de Federatie samen met de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg een ‘tool’ Monumententoezicht.
Tool ‘Monumententoezicht’ (ontwikkeld door FGM en ERM)
Monumententoezicht is een hulpmiddel voor de bouwkundig onderlegde toezichthouder en voor de juridisch medewerker die belast is met het toezicht en de handhaving bij werkzaamheden aan gebouwde monumenten. Met deze site willen de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) en de Federatie Grote Monumentengemeenten (FGM) praktijkkennis overdragen en door het formuleren van handreikingen een bijdrage leveren aan een onderbouwde en uniforme werkwijze van gemeenten.
Op de website vindt u de belangrijkste elementen van een gebouw opgesomd: Constructief, Gevels, Ramen / Deuren, Daken, Interieur, etc. Per gebouwelement zijn de werkzaamheden die aan deze elementen uitgevoerd kunnen worden benoemd. Per werkzaamheid is vervolgens een juridisch en restauratie-technische toets beschreven. Monumententoezicht.nl ordent en biedt overzicht. Deze website inclusief toezichtsrapportage kan worden gebruikt op een computer, laptop en tablet.
Verder lezen
> Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg
VNG:Handleiding Handhavingpraktijk