De Federatie Grote Monumentengemeenten (FGM) heeft met een brief aan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken een reactie gegeven op de concept Nationale Omgevingsvisie (NOVI). In de reactie plaatst Karin Westerink, als voorzitter van de FGM een aantal kanttekeningen bij het concept en doet zij een aantal suggesties.
Belangrijkste kanttekeningen zijn het missen van een (rijks-)regie over de vele uitvoerenden, het missen van inhoudelijke aanbevelingen en het missen van een uitwerking van de in de Omgevingswet begeerde integraliteit van de fysieke en sociale leefwereld.
De brief is hieronder in zijn geheel te lezen.
Leiden 2 september 2019
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Mw. Drs. K.H. Ollongren
Geachte mevrouw Ollongren,
Met deze brief reageert de Federatie Grote Monumentengemeenten op de concept Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Gezien de integrale opgave zal onze reactie ook wat verder gaan dan erfgoed.
We waarderen ten zeerste een aantal zeer goede uitgangspunten voor het erfgoed. Zoals bijvoorbeeld het nadrukkelijk benoemen van de ontstaansgeschiedenis van een gebied als essentiële factor bij het maken van ruimtelijke keuzes. Dit uitgangspunt is van van groot belang voor een goede omgang met ons erfgoed. Ook het expliciet benoemen van erfgoed als nationaal belang doet recht aan de rol die erfgoed kan spelen bij de diverse opgaven.
Naast deze waardering willen wij u ook graag informeren over de kanttekeningen die we plaatsen en geven we u een aantal suggesties mee.
Kanttekeningen
- Het concept is vrijblijvend, rijksregie ontbreekt. De vrijblijvendheid van het document richting andere overheden en initiatiefnemers roept de vraag op wat er van alle mooie voornemens in de praktijk terecht komt. Door de veelheid en diversiteit aan uitvoerenden zoals lagere overheden en burgers is regie noodzakelijk. Hoe voorkomt de minister dat het document verder gaat dan een vergezicht en hoe zorgt de minister voor een concreet perspectief op hoe we een en ander gezamenlijk gaan bereiken?
- Het concept doet geen inhoudelijke aanbevelingen over gemeente overstijgende erfgoedthema’s. Terecht wordt geconstateerd dat er keuzes en afwegingen gemaakt moeten worden, maar in dit document komen wij te weinig keuzes tegen. Het benoemen van kernkwaliteiten, bijvoorbeeld door het opstellen van landschapsbiografieën als onderleggers, zou tot uitspraken kunnen dwingen over waar we in de toekomst mee aan de slag willen. Zeker voor erfgoed is belangrijk te weten welke historische thema’s het rijksbeleid als uitgangspunt kiest. Dat geeft gemeenten de mogelijkheid en de opdracht deze uit te werken en te versterken naast het eigen verhaal van lokale geschiedenis. We hopen dat u in de uitvoeringsagenda meer duidelijkheid gaat verschaffen.
- Het concept richt zich voornamelijk op de fysieke leefwereld en minder op de sociale. Integraliteit is het toverwoord in de omgevingswet. Helaas constateren wij dat de NOVI toch nog voornamelijk een document is over de fysieke inrichting van het land. De sociale, welzijns-en gezondheidsaspecten blijven naar ons idee nog onderbelicht, terwijl de keuzes op deze terreinen ook van groot belang zijn voor de fysieke ontwikkeling van het land en omgekeerd.
Suggesties
- Organiseer nog de mogelijkheid voor een integrale reactie op de NOVI en de uitvoeringsagenda. Het concept kan pas echt op waarde worden geschat als ook de uitvoeringsagenda bekend is. Het is jammer dat deze uitvoeringsagenda pas verschijnt na de
reactietermijn op de concept-NOVI. Voor een integrale reactie is het belangrijk de documenten in samenhang te kunnen beoordelen. - Versterk de integraliteit binnen de NOVI. Zo missen wij bij het vestigingsklimaat de belangrijke rol die erfgoed in de ruimtelijke kwaliteit van dit door mensen gemaakte land speelt. Uit onderzoek blijkt dat cultuur en erfgoed belangrijke vestigingsfactoren zijn. Een ander voorbeeld is de stelling ‘huizen en gebouwen zijn energieneutraal of zelfs energieopwekkend’. Een uitgangspunt waarvan we weten dat dit voor monumenten in veel gevallen nog niet volledig haalbaar is. Dit ondanks de vele inspanningen van eigenaren, gemeenten en provincies die actief bijdragen aan het realiseren van de ambities van de routekaart erfgoed binnen het klimaatakkoord.
- Stel het belang van de leefbaarheid in de steden gelijk aan die in de dorpen. Het lijkt erop dat de ambities ten aanzien van de leefbaarheid voor de steden hoger zijn dan voor de dorpen en het landelijk gebied (de ‘regio’).
- Maak duidelijk hoe de keuze voor de NOVI-gebieden zich gaat verhouden tot de dynamiek in de rest van het land. De in de NOVI beschreven opgaven zijn immers van een dusdanige urgentie dat heel Nederland daarmee op korte termijn aan de slag moet.
- Maak het beleid voor landschapsbeheer ook erfgoedinclusief. Het agrarisch landschapsbeheer kan winnen door een beleid dat natuurinclusief en ook erfgoedinclusief is.
- Biedt een perspectief op het grensoverschrijdende karakter van landschappen. Een internationaal perspectief kan, gezien de steeds intensievere Europese samenwerking, in dit stuk niet ontbreken.
Wij kijken uit naar uw reactie op onze kanttekeningen en onze suggesties.
Hoogachtend,
drs. Karin Westerink MBA
Federatie Grote Monumentengemeenten